Βασικές πληροφορίες περί Lossless και FLAC.

1)Μεταφορά μουσικής από CD στο PC μας
Προκειμένου να μεταφέρουμε το περιεχόμενο ενός μουσικού CD στο σκληρό μας δίσκο μπορούμε να ακολουθήσουμε δύο διαφορετικούς τρόπους:

α) Αντιγραφή σε μια μορφή που δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμη στο Σϋστημα Αρχείων μας (File System) για περαιτέρω χρήση (μεταφορά σε ένα άλλο μέσο, αποστολή με email, upload σε κάποιο hoster ή download από αυτόν κλπ). Αντιγραφή μπορεί να γίνει με τον Windows Media Player (WMP) πχ οπότε εμείς το μόνο που βλέπουμε μετά είναι κάποια αρχεία τύπου Track1.cda πολύ μικρά σε μέγεθος που δεν αντιγράφονται, αλλά απλά "πάιζονται" με τον WMP ή άλλο παρόμοιο CD Player Software και καταναλώνουν τεράστιο χώρο στο δίσκο μας. Βέβαια μπορούμε έτσι να "μεταφέρουμε" CD στο PC μας και να τα παίζουμε μόνο σε αυτό. Δεν στέλνονται, δεν αντιγράφονται, δεν ανεβαίνουν κλπ κλπ. Προφανώς αυτό το είδος μεταφοράς περιεχομένου CD δεν μας ενδιαφέρει.

β) Ψηφιακή Εξαγωγή Ήχου ή Digital Audio Extraction (DAE) το κοινώς λεγόμενο Ripping. Με αυτό το τρόπο δημιουργούμε ένα αρχείο απόλυτα αναγνωρίσιμο από το File System του Computer μας. Η μορφή που έχει επικρατήσει στα Windows για το αρχείο αυτό είναι ο τύπος .wav (από τη λέξη Waveform) ενώ στα Macintosh χρησιμοποιείται ο τύπος .AIFF (Οι παλιοί μπορεί να τον θυμούνται και στην Amiga). Αυτό το αρχείο .wav ουσιαστικά περιέχει bit προς bit όλο το ψηφιακό περιεχόμενο του CD μας. Μπορούμε να του δώσουμε ότι όνομα θέλουμε, και να το μεταφέρουμε όπου θέλουμε. Έχει ακριβώς την ίδια απόδοση συχνότητας αν "παιχτεί" από το σκληρό δίσκο μας και μπορούμε να το "κάψουμε" σε ένα άδειο CD (με το Nero πχ) και να αποκτήσουμε ένα αντίγραφο ίδιο με αυτό που ξεκινήσαμε, του εμπορίου. Όλα καλά, αλλά αυτά τα αρχεία .wav έχουνε ένα τεράστιο μειονέκτημα. Είναι γαϊδουράκια. Τεράστια και άβολα. Ειδικά τα προηγούμενα χρόνια που ο χώρος στους σκληρούς δίσκους ήταν ακριβός και πολύτιμος, τα wav αρχεία ήταν τελείως απαγορευτικά. Ευτυχώς, κάποια φωτισμένα μυαλά ανακάλυψαν την "αγία" συμπίεση (Compression) και η κατάσταση σώθηκε. Όχι μόνο για τα αρχεία μουσικής, αλλά για όλα τα αρχεία ενός Computer: Γραφικά (jpeg, gif κλπ) και δεδομένα (zip, rar κλπ). Αμέσως γεννήθηκε ένα βασικό θέμα: Μπορείς ή όχι να ανακτήσεις το αρχικό σου αρχείο από το συμπυκνωμένο; Είναι απόλυτα κατανοητό πως σε κάποια είδη αρχείων, μπορείς να μην ανακτήσεις το αρχικό, κερδίζοντας σε χώρο και κάνοντας μικρές ή μεγάλες αβαρίες στην ποιότητα. Αυτό ισχύει για τα γραφικά που λες "ας έχω μικρότερη ανάλυση, λιγότερα χρώματα, πιο θολή εικόνα" και για τη μουσική που αντίστοιχα λες "Σιγά μην καταλαβαίνω τη διαφορά στo bitrate. Ντούπου ντούπου να κάνει, μια χαρά είναι. Είναι και μικρούλι το αρχείο και χωράνε τα άπειρα στο κινητό μου." Στα αρχεία δεδομένων όμως και στα προγράμματα, δε μας παίρνει ούτε η παραμικρη απώλεια. Δε γίνεται διπλωματική εργασία με τις μισές σελίδες, ούτε συμβόλαιο μόνο με τα φωνήεντα. Οι αλγόριθμοι ή οι μέθοδοι συμπίεσης λέγονται codecs, δηλ Μέθοδοι Κωδικοποίησης. Έτσι δημιουργήθηκαν δύο είδη συμπιέσεων:

Καταστροφική συμπίεση ή συμπίεση με απώλειες (Destructive or Lossy Compression): Για τα γραφικά είναι βασικά τα αρχεία jpeg, png, gif κλπ, για τα video streams τα DivX, H264 και πολλά άλλα, και για τη μουσική πολλά και διάφορα (ogg, wma, aac κλπ) αλλά τελικά επικράτησαν τα πασίγνωστα mp3.

Μη καταστροφική συμπίεση ή χωρίς απώλειες (Non Destructive or Lossless Compression): Υποχρεωτική όπως είδαμε για τα αρχεία δεδομένων, ξεκίνησε με αρχεία zip και arj για να επικρατήσει τελικά η μορφή rar. Στα γραφικά, lossless μορφή είναι τα αρχεία tiff και άλλα. Στη μουσική τώρα υπάρχουν αρκετά. Το πιο γνωστό Codec είναι δωρεάν (από τα φιλαράκια της Open Platform) και γι' αυτό λέγεται Free Lossless Audio Codec ή FLAC. Υπάρχουν ακόμα δύο που μπορεί να συναντήσετε, το Lossless Codec της Monkey Audio που δημιουργεί αρχεία με κατάληξη APE και το WAVPack που δημιουργεί αρχεία με κατάληξη .wv Επομένως σήμερα πια, μουσικά αρχεία θα συναντάμε στο 99,9% των περιπτώσεων ή με τη lossy μορφή mp3 ή με μια από τις lossless μορφές .FLAC, .APE ή .WV.

2) Χαρακτηριστικά Lossy και Lossless μουσικών αρχείων

α) Αρχεία mp3: Όπως γνωρίζουμε τα αρχεία mp3 δεν είναι όλα ίδια. Έχουν διάφορες παραμέτρους που αφορούν στην ποιότητά τους. Οι περισσότερες έχουν σταθεροποιηθεί σε κάποιες τιμές όπως η συχνότητα δειγματοληψίας στα 44,1 mH. Η βασική παράμετρος που προσδιορίζει την ποιότητα του mp3 αρχείου είναι η ταχύτητα ροής πληροφορίας ή αλλιώς τα bits ανα δευτερόλεπτο, το περίφημο bitrate. Οι τιμές μπορεί να είναι από 128 kilobits per second μέχρι το maximum που δέχεται αυτό το codec που είναι τα 320 kbps. Υπάρχουν και χαμηλότερες τιμές από 128 αλλά σήμερα πια δεν είναι αποδεκτές γιατί ο ήχος έχει εξαιρετική παραμόρφωση. Τα 128 ήταν το standard για πολλά χρόνια και είχε υπολογιστεί πως για μουσική διάρκειας 1 λεπτού χρειαζόσουνα περίπου 1 MB χώρο στο δίσκο σε αρχείο mp3 128 kbps. Αξίζει να σημειωθεί πως μέχρι πριν λίγα χρόνια ο χώρος που θα έπιανε στο δίσκο μας το κάθε τραγούδι ήταν απόλυτα καθοριστικός παράγοντας γιατί κόστιζε πολύ σε χρήμα και σε χρόνο μεταφοράς. Μόλις λίγο οι σκληροί δίσκοι μεγαλώσανε και οι ταχύτητες μεταφοράς αυγατίσανε, αρχίσανε δειλά δειλά να τολμούνται και mp3 με μεγαλύτερο bitrate όπως 160, 224, 256 και τέλος 320 που τότε το αποκαλούσαν "insane quality" ή αρρωστημένη ποιότητα. (Και να σκεφτεί κανείς πως τα 320 είναι λιγότερο και από το 1/4 του bitrate ενός CD). Ενδιάμεσα περάσαμε μια φάση που χαμηλώναμε το bitrate στα εύκολα και μη απαιτητικά περάσματα των τραγουδιών (λόγια με υποτονική μουσική ή ένα μόνο όργανο σόλο) και το ανεβάζαμε στα πιο γεμάτα. Αυτό έγινε γνωστό σαν Variable Bit Rate (VBR) και είχε κάποια πάνω και κάτω όρια kbps. Ο στόχος πάντα η οικονομία σε αποθηκευτικό χώρο με τις λιγότερες δυνατές ποιοτικές αβαρίες. Αυτή η μέθοδος δεν πολυέπιασε γιατί οι εξελίξεις στην τεχνολογία ήσαν (και είναι) καταιγιστικές. Τα Megabytes γίνανε Gigabytes και εδώ και 2 χρόνια Terabytes σε απίστευτα χαμηλές τιμές. (Και να σκεφτεί κανείς πως κάθε βήμα από αυτά πολλαπλασίαζε το μέγεθος επί 1000 !). Οι δε ταχύτητες μεταφοράς και επεξεργασίας μεγαλώνουν 2-3 φορές το χρόνο πια. Και όλοι αρχίσαμε να σνομπάρουμε το χώρο. Γεμίσαμε ταινίες HD 1080 που πιάνουνε 8 και 10 GBytes και τις ανεβοκατεβάζουμε για πλάκα. Βελούδινη εικόνα είδαμε και μας καλοάρεσε. Μοιραίο ήτανε και τα 320 kbps στον ήχο να φαίνονται φτωχά και λίγα. Οι μουσικόφιλοι απέκτησαν και ηχητικά συστήματα υψηλής απόδοσης σε προσιτές τιμές, στα οποία πια η διαφορά των bitrates φαίνεται. Αγγίξαμε την εποχή που το παλιό καλό και αγαπημένο μας mp3 θα μπει στο χρονοτούλαπο της ιστορίας, μαζί με τις κασέττες, τα βινύλια και τα DVD...

β) Αρχεία FLAC: Και τα flac αρχεία δεν είναι όλα τα ίδια. Διαφέρουν στο βαθμό συμπίεσης. Έχουν όμως ένα καλό. Μπορούν να αλλάξουν βαθμό συμπίεσης και bitrate όποτε θέλουμε. Αυτό είναι απόλυτα λογικό αφού σαν lossless μπορεί να καταλήξουν και στην ποιότητα και το μέγεθος του αρχικού wav (δηλ τα 1411 kbps). Ας τα δούμε όμως λίγο πιο αναλυτικά και με τη σειρά τα πράγματα. Όσα ισχύουν για τα Flac ισχύουν και για τις άλλες 2 lossless μορφές (APE και WAVPack), αλλά τα flac είναι απείρως πιο διαδεδομένα, όπως και κάθε τζάμπα καλό πράγμα άλλωστε.

Πώς παίζονται τα αρχεία flac στο PC;
Σήμερα ένας player που σέβεται τον εαυτό του, παίζει flac. Το κλασικό Winamp πρώτο και καλύτερο (έρχεται ήδη με το plugin), ο Vlc player, ο εκπληκτικός FooBar2000, αλλά και το υπέροχο MediaMonkey που κάνει παπάδες. Ακόμα και ο σπαστικός Windows Media Player. Γενικά δύσκολα θα βρείτε κάτι που να μην παίζει flac και πάλι θα πρέπει απλά να κατεβάσετε το plugin ή να εγκαταστήσετε ένα καλό σετ Codecs. (Το K-lite είναι τέλειο και για ήχο και για εικόνα. Είναι τζάμπα και έχει όλα τα codecs με συνεχή ενημέρωση).

Μπρούμε να παίξουμε flac αρχεία σε συσκευές όπως τα Mp3;
Ο αριθμός των συσκευών που παίζουνε flac αρχεία μεγαλώνει κυριολεκτικά καθημερινά. Πάρτε μια γεύση από συσκευές που σήμερα παίζουνε flac αρχεία:
Squeezebox, Transporter, Sonos, Escient , Hifidelio , Olive, Arcus DAR300, Blackbird, McIntosh MS300, Helios X5000, Netgear EVA8000, ReQuest, MediaREADY MC, Zensonic Z500 , Ziova, Sooloos, HD MediaBox, TViX 4/5000 Series, Pioneer VSX-LX70, Sangean WFR-20, Cowon iAUDIO, i-Station mini DX, Iwod G1, KNC HR-2800, Meizu M6 Miniplayer, Onda VX737, Rio Karma, Teclast TL-29, TrekStor Vibez, Bluedot BMP-1430 και άλλες.

Το σετ των 3 αρχείων .flac, .cue και .log
Ένα σωστά ριπαρισμένο και συμπιεσμένο CD σε Flac έχει τουλάχιστον 3 τύπων αρχεία:
1. Ένα ή περισσότερα αρχεία με extension .flac που είναι ή όλο το CD σε ένα συνεχές αρχείο ή ένα αρχείο για κάθε track με το όνομά του (και τα σχετικά Tags στα σπλάχνα του, όπως και στα mp3)
2. Ένα αρχείο με extension .cue που περιέχει πληροφορίες για το πώς είναι γραμμένα στο CD τα tracks (ονόματα, gaps, διάρκειες, σημείο εκκίνησης κάθε track κλπ)
3. Ένα αρχείο .log που δεν αφορά τη διαδικασία της συμπίσεσης σε Flac αλλά τη διαδικασία "extraction" από το CD σε wav. Στο logfile αυτό (όπως και σε κάθε logfile), καταγράφεται βήμα βήμα όλη η διαδικασία της DAE (Digital Audio Extraction) ή ριπαρίσματος. Δηλ στοιχεία όπως με πιο πρόγραμμα έγινε η μετατροπή σε wav, πότε, σε ποια σημεία είναι τα tracks και πόσο διαρκεί το καθένα, αν γίνανε λάθη, ποια και πού και ποια ήταν τα settings στο πρόγραμμα με το οποίο έγινε η DAE. Το αρχείο log πληροφορεί τους απαιτητικούς αν έγινε σωστά το ριπάρισμα από CD σε Wav και με τι παραμέτρους. Ας το αφήσουμε αυτό για την ώρα. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε με τα flac και το cue.

Α) Υπάρχουνε μόνο flac αρχεία (ένα για κάθε track του CD)
Μπορούμε να "παίξουμε" τα τραγούδια όπως και τα mp3 αλλά με πολύ καλύτερη απόδοση (συνήθως απο 800 μέχρι >1000 kbps, χωρίς καμμία παραμόρφωση και σε πολύ απαιτητικές συσκευές). Επίσης μπορούμε να "ανακτήσουμε" κάθε τραγούδι σε μορφή wav όπως ήτανε αρχικά στο CD και να φτιάξουμε ένα δικό μας CD με επιλογές που θέλουμε από flacs ή wav πολλών CD. Τέλος μπορούμε εύκολα και γρήγορα να μετατρέψουμε όσα flac θέλουμε σε mp3 όποιου bitrate μας τραβάει η όρεξή μας. (Το καλύτερο πρόγραμμα για αυτές τις δουλειές είναι το MediaMonkey που στη βασική του έκδοση είναι και free. Επίσης πολύ εύκολα κρακάρεται και γίνεται pro)

B) Υπάρχει ένα μεγάλο flac αρχείο με όλο το CD και ένα αρχείο cue.
Αυτή είναι η καλύτερη και πιο ευέλικτη περίπτωση. Ουσιαστικά μπορούμε να κάνουμε ότι θέλουμε. Δηλαδή:
1. Με το nero διαλέγουμε το cue αρχείο και γράφουμε σε ένα CD ένα πιστό αντίγραφο του αρχικού αγοραστού CD στην ίδια ακριβώς άψογη ποιότητα του εμπορίου (ή του Νιγηριανού). Αν υπάρχουνε και scans του βάζουμε και εξωφυλλάκι, θήκη κλπ και το έχουμε στη δισκοθήκη μας τζιτζί. Το ενιαίο flac αρχείο δηλαδή μαζί με το cue, συμπεριφέρεται σαν αρχείο .iso γι' αυτό και έχει επικρατήσει να το αποκαλούν "image" ή "img" στα ποστς τους οι uploaders.
2. Με το δωρεάν πρόγραμμα Medieval Cue Splitter (γκουγκλίστε το και κατεβάστε το free) μπορούμε σε χρόνο μηδέν να επιλέξουμε όποια και όσα tracks θέλουμε (ή και όλα) και να τα πάρουμε σε ξεχωριστό flac αρχείο με το όνομα και τα tags του κανονικά. Το αρχικό image το κρατάμε ή το σβήνουμε, ότι θέλουμε.
3. Φυσικά αν φορτώσουμε το image σε ένα player ακούμε όλο το CD σε top ποιότητα. Ειδικά ο free FooBar2000 player (ξαναγκουγκλίστε) εμφανίζει τη λίστα των tracks μέσα στο ενιαίο flac image και σε αφήνει να επιλέξεις ποια tracks θέλεις να παίξει και με ποια σειρά.
4. Με το ελαφρό προγραμματάκι CueMaster (το παμε, γκουγκλίστε :) ) μπορούμε να δούμε τη λίστα μέσα στο cue και να κάνουμε και edit τα πάντα.
5. Τέλος, φυσικά όπως είπαμε και πριν, μπορούμε με το MediaMonkey (ή και άλλα πολλά converters) να αποκτήσουμε πατ-κιουτ mp3 αρχεία σε όποιο bitrate θέλουμε, για να τα βάλουμε στο κινητό μας, το Mp3 Player μας ή γιατί έχουμε κάποιο βίτσιο και δεν αντέχουμε την πολλή ποιότητα :)

Όσοι φίλοι uploaders ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για το πως θα μετατρέψουν τα CD τους σε σωστά image flac αρχεία και να τα ανεβάσουν στις αντίστοιχες ενότητες να τα απολαύσουνε όλοι οι φίλοι σε κορυφαία ποιότητα, ας επικοινωνήσουν μαζί μου με PM. Αν υπάρχει ενδιαφέρον θα ανεβάσω ένα άρθρο με αναλυτικές οδηγίες χρήσης του κορυφαίου Open Platform DAE Program, του EAC.

Καλή σας ακρόαση.